Het Hollandiagebouw

Het Hollandiagebouw is een prominent gebouw aan de Oosthavenkade, dat vele Vlaardingers kennen. Tot 2014 was de Vrije Academie in dit gebouw gevestigd, maar het pand werd gebouwd als kantoor voor de Melkfabriek Hollandia.

De oprichting van Hollandia

De oprichter van Hollandia was de uit Noord-Brabant afkomstige Constant Hendrik (later: Wagenaar) Hummelinck die voor een vestiging van zijn fabriek zijn oog liet vallen op Vlaardingen. Vlaardingen was in 1870 niet alleen een vissersstad, maar het werd ook meer en meer een gunstige plek om industrieën te vestigen. Reder Muurling van rederij ‘Het Noorden’ stichtte in 1874 margarinefabriek Vacca aan de Oosthavenkade. In 1881 ging de margarinefabriek failliet, waarna deze in de verkoop kwam. Een jaar later werd de N.V. ‘Hollandia’, Hollandsche Fabriek voor Melkproducten voor 140.000 gulden eigenaar van het complex aan de Oosthavenkade.

Hoewel deze firma opgericht werd in Den Haag, vestigde het kantoor zich in Vlaardingen. De fabriek leverde melk, boter en kaas. Zes jaar lang werd er verlies gedraaid en pas in 1888 kon voor het eerst winst worden gemaakt. Twee jaar later werden de blikjes melk zelfs naar Zwitserland en Frankrijk geëxporteerd. Door de groei van het bedrijf werd het kantoor op den duur te klein. Architect Pleun van den Berg kreeg in 1897 de opdracht om een nieuw kantoor te bouwen. Voor de uitbreiding van het kantoor werden verschillende huizen gesloopt. Door de uitbreiding van vestigingen door heel Nederland was het in 1912 weer zover dat het kantoor te klein geworden was. Men bouwde er een linkervleugel aan, wat het gebouw perfect symmetrisch maakte.

In 1929 kwam een overeenkomst met het Zwitserse Nestlé-concern tot stand. De productie van gecondenseerde melk verplaatste Nestlé naar haar vestiging in Bolsward, terwijl in Vlaardingen champignons werden gebraden en gevriesdroogd. Het kantoor van Hollandia werd in 1971 naar Amsterdam verplaatst. De gemeente Vlaardingen kocht het pand in 1975 en richtte het twee jaar later in als Cultureel Centrum ‘Hollandia’. Deze functie heeft het tot de zomer van 2014 vervuld. Toen is het gebouw gesloten en te koop gezet.

In 2017 is het rijksmonument verkocht. Begin 2019 startte men met het realiseren van veertien stadsappartementen.

Faciliteiten voor de werknemers

Het Hollandiaconcern was een vooruitstrevende onderneming. Zo zorgde Hummelinck niet alleen op economisch gebied voor zijn werknemers, hij hechtte ook veel waarde aan sociale faciliteiten. In de fabriek was een bibliotheek aanwezig en in de eetruimtes was twee keer per dag koffie te krijgen. Er was ook een eigen gymnastiekvereniging en een muziek-, zang- en toneelvereniging. C.H. Wagenaar Hummelinck stimuleerde ook het sporten; er kon gevoetbald en gezwommen worden.

Karakteristiek voor het bedrijf was de schoorsteen die ook wel de ‘Hollandiapijp’ genoemd werd. Het oostelijk deel van de stad was te herkennen aan deze schoorsteen, die diende als oriëntatiepunt. De schoorsteen is in 1937 gebouwd en circa 1960 weer gesloopt.

Bronnen

• H.J. Luth en M.P. Zuydgeest, 2011: Het Groot Vlaardings Prentenboek. De Voortgang van Vlaardingen, Vlaardingen, p. 229.
• G. Walstra, 1972: De geschiedenis van ‘Hollandia’ in vogelvlucht, in: Tijdschrift Historische Vereniging Vlaardingen, nrs. 11 en 12, Vlaardingen.